मोरङ । तराइमा क्रसर उद्योग सञ्चालनको लागि दुरी सम्बन्धि मापदण्ड अनुसार खोला तथा नदी किनारबाट ५ सय मिटर, वन, घना बस्ती तथा सार्वजनिक भवन, विद्यालय, मन्दिरबाट २ किलोमिटर टाढा हुनु पर्ने नियम छ । तर यसको ठीक विपरित मोरङमा अधिकाशं क्रसर उघोग वन तथा खोला नदीको किनारमा सञ्चालित छन् । यसैबीच मोरङको सुन्दरहरैचा नगरपालिकामा मानव बस्ती र खोला नजिकै वडा नं. ७ स्थित गणेशपुरमा बन्द रहेको गछिया इस्ट्रन एग्रिगेट एण्ड स्टोन मिल्सलाई नयाँ व्यवस्थापन दिएर पुनः क्रसर सञ्चालनमा ल्याइएपछि स्थानीयले आपत्ति जनाएका छन् । 

मोरङको सुन्दरहरैचा नगरपालिकामा १५ बर्षदेखि बन्द रहेको क्रसर उधोग ्पुन संञ्चालनमा ल्याइएको छ । वातावरणीय प्रभाव मूल्यांकन गर्नुपर्ने नियमलाई चुनौति दिएर हाल उधोग संञ्चालनको लागि जमिन खन्ने तथा पूर्वाधार बनाउने काम भएपछि स्थानियले वस्ती नजिक क्रसर सञ्चालन नगर्न दबाब दिइरहेका छन् । 

धरानका क्रसर व्यवसायी सुनिल अग्रबालले वातावरणीय अध्ययन प्रतिवेदनमा संलग्न, उत्खनन गर्ने कच्चा पदार्थको स्थान, क्षेत्रफल, परिमाण, समयावधि र स्रोतको विवरण तथा उद्योग क्षेत्रको रेखाङ्कन सहितको नाप नक्शा बिनै पुनः क्रसर सञ्चालन गर्न खोजेको स्थानीयको आरोप छ । तीनै तहको सरकारको मापदण्ड विपरित उद्योग सञ्चालनमा ल्याउन खोजिएपछि राष्ट्रपति चुरे तराई मधेस संरक्षण विकास समिति सहित बिभिन्न सरकारी निकायमा उद्योग बन्द गराउन लिखित उजुरी दिइएको छ । 

हाल गणेशपुरका ३ वटा टोल विकास संस्थाका ३ सय बढी स्थानीयकोे हस्ताक्षर सहित क्रसर उद्योग सञ्चालन गर्न नदिन बिभिन्न निकायमा निवदेन दिएका छन् । 

२०६० सालको दर्ता रहेको इस्ट्रन एग्रिगेट एण्ड स्टोन मिल्सका सञ्चालक सुनिल अग्रबालले आफनो जमिन सहित गरि सबैभन्दा बढी सेयर संख्या राखेर काग्रेस निकट मोरङका केही नेताहरुलाई सेयर बाँढेर क्रसर उद्योग पुनं सञ्चालन गर्न खोजेको स्थानीय बताउँछन् । हाल सञ्चालन हुन लागेको क्रसर मापदण्ड भित्र रहेको र यसले वातावरणीय तथा मानविय असर नहुने सञ्चालकको दाबी छ ।   

सुन्दरहरैचा नगरपालिका ७ स्थित गणेशपुरमा हाल पुनं सञ्चालनमा आएको क्रसर खोला नजिक रहेको र उद्योग सञ्चालनको लागि आवश्यक अनुमतिको लागि कोही प्रतिनिधि नआएको सुन्दरहरैचा नगरपालिकाका मेयर केदार प्रसाद गुरागाई बताउछन् । उद्योग बन्द गराउन ३ वटा टोल विकास संस्थाका ३ सय बढी हस्ताक्षर सहितको निवेदन नगरपालिकामा दर्ता भएको र स्थानीय सरकार सञ्चालन ऐन अनुसार उद्योगको अनुगमन गर्ने तयारी भएको मेयरको भनाई छ ।

यस उद्योगले २० बर्ष अघिको वातावरणीय प्रभाव मूल्यांकनको प्रतिवेदनका आधारमा उद्योगको लाइसेन्स नविकरण गरेको जनाइएको छ । हाल क्रसर उद्योग रहेको स्थानको २० बर्ष अघिको र अहिलेको भौगोलिक वातावरण र मानव वस्तीको अवस्था परिवर्तन हुने आधारलाई लत्याउदै आर्थिक प्रलोभनमा पारेर लाइसेन्स नविकरण गरेको दाबी गरिएको छ । पुनः क्रसर उद्योग सञ्चालन गर्दा अपनाउनु पर्ने मापदण्ड समेत उद्योगले पुरा नगरि काम सुरु गरेपछि यसको नियमन गर्ने निकाय कोशी प्रदेश सरकार, जिल्ला समन्वय समिति र जिल्ला प्रशासन कार्यालय लगायतका निकाय उद्योगको प्रभावमा परेको देखिन्छ । 

त्यसो त, कोशी प्रदेशमा सबैभन्दा विवादित र अवैध क्रसर उद्योगहरु मोरङ जिल्लाका खोला तथा वन क्षेत्रमा सञ्चालित छन् । जिल्ला समन्वय समिति मोरङको तथ्याङक अनुसार मोरङमा हाल १९ वटा क्रसर उद्योग नियमित रुपमा सञ्चालनमा छन् । जसमा ४ वटा त सुन्दरहरैचा नगरपालिका भित्रै सञ्चालित छन् । सरकारी निकायको समेत रेकर्डमा मोरङका अधिकाशं उद्योग मापदण्ड विपरित अवैध हिसावले सञ्चालित भएको तथ्याङक छ ।