काठमाडौँ । नेपालको राजनीतिमा ठूला दलहरू एमाले, काँग्रेस, साविक माओवादी केन्द्र लगायतमा चुनावको बेला टिकट खरिदबिक्री हुने र त्यसका लागि हानाथाप हुने गरेको आरोप सामान्य भइसकेको छ । यसलाई पुष्टि गर्ने प्रत्यक्ष र औपचारिक प्रमाणहरू सार्वजनिक रूपमा कमै उपलब्ध भए तापनि यसले निर्वाचन प्रणाली र राजनीतिक दलहरूको आन्तरिक लोकतन्त्रमाथि गम्भीर प्रश्न उठाउने गरेको छ । विभिन्न रिपोर्ट, पूर्व तथा वर्तमान नेताहरूको भनाइ र नागरिक समाजको विश्लेषणले यो विषयलाई औँल्याउँदै आएको छ । निर्वाचनमा, उम्मेदवारको टिकट पाउनका लागि ‘लगानी’ गर्नुपर्ने वा ठूलो रकम खर्च गर्नुपर्ने आरोप लाग्ने गरेको छ । ट्रान्सपरेन्सी इन्टरनेसनल जस्ता संस्थाहरूले राजनीतिक वित्तलाई भ्रष्टाचारको प्रमुख स्रोतको रूपमा औँल्याएका छन्, जसमा उम्मेदवारीको टिकट खरिदबिक्रीको विषय पनि पर्छ ।

अर्कोतिर समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीमा पार्टीले बुझाएको बन्दसूचीको अग्रस्थानमा पर्नका लागि ठूलो आर्थिक लेनदेन हुने गरेको आरोप समेत लाग्ने गरेको छ । पार्टीमा लामो योगदान दिएका, जनतामाझ लोकप्रिय र योग्य कार्यकर्ताले टिकट नपाउने अवस्था आयनु तर आर्थिक रूपमा बलिया, ठूला ठेकेदार वा व्यापारिक पृष्ठभूमि भएका व्यक्तिहरूले सजिलै टिकट पाउनुले पनि यो कुरा पुष्टि हुन्छ । यसैका कारण पार्टीभित्र बागी उम्मेदवारी पर्ने समेत गरेको छ । विगतका हरेक निर्वाचनमा एमाले र काँग्रेस दुवैमा धेरै ठाउँमा बागी उम्मेदवार खडा भएका र पार्टी छाडेर हिँडेका प्रशस्त उदाहरणहरू छन् । तर पछिल्लो समय नयाँ राजनीतिक संस्कारसहित देखापरेका वैकल्पिक शक्ति र नयाँ पार्टीहरुमा भने उम्मेदवार छान्ने नयाँ प्रयोग देखिएका छन् । धनको आडमा भन्दा जनप्रियता, योगदान र सक्षमताका आधारमा उम्मेदवार छान्ने, यसका लागि स्वतन्त्र आह्वान गर्ने र प्राइमरी इलेक्सनमार्फत योग्य उम्मेदवार छान्ने परिपाटी देख्न सकिन्छ ।

हाल सत्तामा रहेका कुलमान घिसिङ संरक्षकको उज्यालो नेपाल पार्टीले आगामी फागुन २१ गते हुने प्रतिनिधिसभा निर्वाचनको उम्मेदवारका लागि खुला आवेदन आह्वान गरेको छ । सो पार्टीले शुक्रवार काठमाडौंमा पत्रकार सम्मेलन गरी सो निर्वाचनमा पार्टीको तर्फबाट उम्मेदवारी दिन चाहनेहरुले यही मंसिर २९ गतेभित्र आवेदन दिन आग्रह गरेको हो । निर्वाचनका लागि योग्य, सक्षम र स्वच्छ छवि भएका, देशको उज्यालो भविष्य निर्माणका लागि स्पष्ट मार्गचित्र कोर्नसक्ने व्यक्तिहरुबाट उम्मेदवारी दिनका लागि लागि खुला आवेदन आह्वान गरिएको पार्टीका प्रवक्ता डा. राजु थापाले जानकारी दिए । आवेदन दिँदा आफूले उठ्न चाहेको निर्वाचन क्षेत्र उल्लेख गर्न भनिएको छ र स्पष्ट मार्गचित्रसहितको उम्मेदवारलाई प्राथमिकता दिइने बताइएको छ ।

यसअघि रवि लामिछाने नेतृत्वको रास्वपाले गत अघिल्लो निर्वाचनमा जान्नेलाई छान्ने नारासहित समाजका केही प्रतिष्ठित, योग्य र लोकप्रिय व्यक्तिलाई टिकट दिएको थियो । केही टिकट विवादमा परे पनि अधिकांशतः स्वच्छ र पारदर्शी रुपमा देखिन्थ्यो । पछिल्लो उप¬–निर्वाचनको तयारी गर्दा रास्वपाले पनि सम्भावित उम्मेदवारहरुबीच प्राइमरी इलेक्सन गरी योग्य उम्मेदवार छान्ने अभ्यास गरेको थियो । यसको उदाहरण हो रुपन्देही– ३ को प्रतिनिधिसभा उपनिर्वाचनका लागि उम्मेदवार छनौट विधि । यद्यपि जेनजी आन्दोलनका कारण प्रतिनिधिसभा नै विघटन भई नयाँ निर्वाचन तय भएपछि उक्त उपनिर्वाचन रद्द भयो । आगामी फागुनको निर्वाचनका लागि पनि रास्वपाले एकीकृत निर्वाचन खाका अन्तर्गतको उम्मेदवार छनोट विधिका लागि गत असोजमा सुझाव संकलन कार्यदल गठन गरेको थियो । 

यसरी पुराना दलहरुको अपारदर्शी शैलीलाई काउन्टर दिँदै नयाँ दलहरुले उम्मेदवार चयनका लागि पारदर्शीता एवं योग्यता र स्वच्छतालाई महत्व दिन थालेका छन् । यसले राजनीतिक संस्कार सुधारमा योगदान पुग्न जाने तथा उज्यालो–समृद्ध नेपाल बनाउनमा मद्दत गर्ने आशा गर्न सकिन्छ ।